خشت و آینه (۹)؛
موانع مشارکت شهروندان در احیای بافت‌های فرسوده شهری
سال‌های اخیر پروژه‌های بسیاری با هدف احیای بافت‌های فرسوده برنامه‌ریزی و اجرا شده، اما غالباً موفقیتی حاصل نشده است. به نظر می‌رسد راهکار مؤثر، اعتماد به مردم و متقابلاً جلب اعتماد آنها به دولت و سازمان‌های اجرایی در تمامی مراحل است.
گروه پژوهش و دانش خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ سال‌های اخیر در کشور ما اهمیت مشارکت در تهیه طرح‌های توسعه شهری مورد توجه برنامه‌ریزان و مسئولان قرار گرفته و پروژه‌های بسیاری با هدف جلب مشارکت مردمی برنامه‌ریزی و اجرا شده، اما غالباً موفقیتی در این زمینه حاصل نشده است.
اکنون موانع عمده‌ای باعث مشارکت نداشتن شهروندان می‌شود که از جمله می‌توان موانع ساختاری شامل فقدان مدیریت شهری یکپارچه، برنامه‌ریزی بسیار متمرکز، فقدان ساختار‌های محلی یا نبود سازماندهی، موانع فرهنگی و اجتماعی را ذکر کرد. اطلاع نداشتن تمام شهروندان از برنامه‌های شهری از دیگر موانع موجود بر سر راه مشارکت است؛ چراکه محرمانه بودن برخی از برنامه‌ها باعث می‌شود که مردم به اطلاعات دسترسی نداشته و در نتیجه از آن بی‌بهره بمانند و از سوی دیگر، بی‌اطلاعی از برنامه‌ها موجب مشارکت نداشتن آنها خواهد شد.
* محدودیت‌های قانونی
همچنین محدودیت‌های قانونی و نبود قوانین و مقررات ویژه درباره مشارکت مردمی و احساس تعلق نداشتن به محله از جمله موانع مشارکت شهروندان در نوسازی بافت‌های فرسوده شهری است که اغلب شهروندان به دلیل شرایط نامناسب محلات درگیر با بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری، از زندگی در آنجا احساس رضایتی نداشته و تعلق خاطری نسبت به محیط خود ندارند و حتی گاهی در محافل عمومی از بیان اینکه ساکن چنین محلاتی هستند اجتناب می‌کنند؛ این شیوه تفکر بدیهی است که به کاهش مشارکت مردمی می‌انجامد.
* اهمیت مشارکت مردمی
از طرفی اغلب ساکنان چنین بافت‌هایی به لحاظ سطح اقتصادی از وضعیت خوبی برخوردار نیستند؛ بنابراین تلاش آنها برای تأمین معیشت، فرصت مشارکت را از آنها می‌گیرد و آنها مجبور هستند اکثر انرژی، فرصت و توان خود را برای بقا و معاش خود به کار گیرند و علی‌رغم این تلاش از وضعیت مناسبی برخوردار نیستند. البته گاهی مردم اطلاع چندانی از نقش و جایگاه نهاد‌های غیردولتی در احیای بافت‌ها ندارند و این موضوع باعث همکاری نداشتن آنها با چنین نهاد‌هایی می‌شود.
به نظر می‌رسد راهکاری که می‌تواند کمک مؤثری در این زمینه داشته باشد، اعتماد به مردم و متقابلاً جلب اعتماد مردم نسبت به دولت و سازمان‌های اجرایی و دخالت دادن آنها در تمامی مراحل و در واقع برنامه‌ریزی از پایین به بالا است؛ در حال حاضر مردم در فرایند تهیه طرح و برنامه‌ریزی هیچ نقشی ندارند و صرفاً ملزم به اجرای طرح‌هایی هستند که بدون جلب نظر آنها برنامه‌ریزی شده است.
* جمع‌بندی
تجربه طرح‌های موفق در کشور‌های دیگر نشان داده زمانی که مردم خود در فرایند تهیه تا اجرای طرح مداخله کرده و در جریان مسائل امور قرار می‌گیرند، در اجرا نیز مشارکت فعال داشته و مسئولان را یاری می‌کنند و این موضوع باعث جلب اعتماد آنها می‌شود؛ بنابراین تشکیل شورا‌های محلی در سطح محله‌ها بهترین شیوه مشارکت مردم در راستای بهبود و ارتقای محیطی است.
در این راستا ایجاد سازمان‌های غیردولتی و نهاد‌های مردمی (CBO.NGO) و استفاده از این نهاد‌های مردمی در حل مسائل و مشکلات محله و شهر، ارتقا سطح فرهنگی شهروندان و آموزش آنان از طریق رسانه‌های جمعی و استفاده از جوانان برای مشارکت مستقیم در ارتقای سطح امنیت اجتماعی در سطح محله‌ها از دیگر راهکار‌های مشارکت شهروندان نیز به حساب می‌آیند.
انتهای پیام/
